ถ้าใครบอกว่า คุณเป็นคนไม่เอาถ่าน อาจมีเรื่องมีราวกันได้ง่ายๆ หรือ พาลทำให้ หรือ รู้สึกขุ่นเคืองใจไปเลย ว่าไปแล้วคนโบราณก็มีวิสัยทัศน์ในการนำคำมาใช้จริง ๆ “ถ่าน” เป็นสิ่งมีค่าคู่สังคมมานาน ถ่านไม้ธรรมดา(Charcoal) ไบโอชาร์หรือถ่านชีวภาพ(Biochar) และ ถ่านกัมมันต์(Activated carbon) เป็นสิ่งมีคุณประโยชน์ต่อมนุษย์มหาศาล ทั้งสามอย่างล้วนได้มาจากการนำไม้ วัสดุการเกษตร วัสดุที่มีธาตุคาร์บอนเป็นองค์ประกอบหลักไปเผาในสภาพที่มีการควบคุณให้อุณหภูมิ และปริมาณอ๊อกซิเจนที่ใช้ แตกต่างกัน ตั้งแต่ระดับ ประมาณ 400 – 900 องศาเซลเซียส ทำให้ได้ผลผลิตคือถ่านที่มีรูพรุนขนาดเล็ก/กลาง/ใหญ่จำนวนมากมายแตกต่างกันไป รายละเอียด เปรียบเทียบแสดงในตารางด้านล่าง
นอกจากใช้ถ่านธรรมดาเป็นเชื้อเพลิงแล้วเรายังใช้เป็นสารดูดซับกลิ่นไม่พึงประสงค์ ใช้สำหรับการกรองต่าง ๆ ส่วนถ่านกัมมันต์นั้น มีการใช้งานในอุตสาหกรรม และ ใช้เป็นวัสดุทางยา เช่น บรรเทาอาการปวดมวนท้องที่เกิดจากจุลินทรีย์ก่อโรคในระบบทางเดินอาหารกันอย่างแพร่หลาย จะเห็นได้จากสื่อโฆษณา
สำหรับถ่านชีวภาพ หรือ ไบโอชาร์นั้น มีการใช้ในการเกษตรอย่างกว้างขวาง โดยเน้นที่สมบัติความมีรูพรุนจึงช่วยในการพลิกฟื้นดินที่เสื่อมโทรม เป็นดินตายขาดสิ่งมีชีวิตในดิน รูพรุนในไบโอชาร์ที่ผสมกับดินจะเป็นที่อยู่อาศัยของจุลินทรีย์ซึ่งจะช่วยดึง/ปรับธาตุอาหารพืชให้ มากขึ้นอีกทั้งที่ยังช่วยปรับสมบัติทางกายภาพ และ ดูดซับปุ๋ยไว้ได้ดีขึ้น ประโยชน์ที่ปุ๋ยอื่น ๆ ไม่สามารถทำได้ก็คือ ช่วยลดปัญหาโลกร้อนเพราะรูพรุนเหล่านี้จะกักเก็บสารประกอบคาร์บอน อาทิ มีเทน ฯลฯ ไว้ในดินแทนที่จะตกค้างอยู่ในอากาศ ที่สำคัญ ไบโอชาร์นี้ เกษตรกรสามารถผลิตได้เองจาก วัสดุการเกษตรที่ไม่ใช้ประโยชน์แล้วในไร่นา ไม่ว่าจะเป็นเศษไม้ กิ่งไม้ ใบไม้ต่าง ๆ นำมาเผาตามวิธีการที่มีผู้แนะนำไว้ ช่วยลดปริมาณ คาร์บอนไดอ๊อกไซด์ ซึ่งเกิดจากการทิ้งวัสดุเหล่านี้ให้เน่าเปื่อยไปตามธรรมชาติ และ เนื่องจากมันมีลักษณะเป็นผงละเอียดจึงต้องระวังการสูดเข้าไปในร่างกายด้วย นอกจากนี้การใช้ประโยชน์เหล่านี้ ต้องปรับให้สอดคล้องตามสถานการณ์และบริบทของแต่ละแห่ง จึงจำเป็นต้องศึกษาทดลองจนกว่าจะได้สภาวะการใช้งานที่เหมาะสม
ข้อเสนอแนะสำหรับครู
ครูสามารถให้คำสำคัญเพื่อให้นักเรียนสืบค้นการนำไบโอชาร์ไปใช้ประโยชน์โดยเฉพาะในระดับโครงงานของนักเรียนมัธยม ซึ่งมีการสนับสนุนอย่างมากในสหรัฐอเมริกา ดังในลิ้งค์เพิ่มเติม หมายเลข 3
ข้อมูลเพิ่มเติม
รายละเอียดไบโอชาร์ของศูนย์วิจัย ธนาคารเพื่อการเกษตรและสหกรณ์การเกษตร
รายละเอียดเรื่องถ่านกัมมันต์
โครงงานของนักเรียนในสหรัฐที่ได้รางวัล Young Naturalist Award Winner 2012 ของ American Museum of Natural History
ตัวชี้วัดที่เกี่ยวข้อง
สาระที่ 2: ชีวิตกับสิ่งแวดล้อม
ว 2.2 ม.3/5 อภิปรายปัญหาสิ่งแวดล้อมและเสนอแนะแนวทางการแก้ปัญหา
